Orchidea, pantofel damski czy stendelwort: orchidee o magicznych kwiatach niekoniecznie muszą pochodzić z odległych krajów. Zamiast tego rodzime storczyki lądowe wzbogacają różnorodność ogrodu, a jako ogrodnik wnosisz także ważny wkład w zachowanie gatunku, uprawiając te rzadkie rośliny. W tym kraju występuje około 60 różnych gatunków, które w przeciwieństwie do swoich tropikalnych krewnych wolą rosnąć w ziemi.
Co to są storczyki lądowe i jakie rodzaje nadają się do ogrodu?
Storczyki lądowe to lądowe gatunki storczyków występujące naturalnie w różnych siedliskach, takich jak ubogie łąki, lasy czy wrzosowiska. Do uprawy w ogrodzie nadają się gatunki rodzime, takie jak storczyk pszczeli, storczyk hełmowy czy hiacynt dwulistny leśny, które są na ogół wystarczająco odporne.
Pochodzenie i dystrybucja
Botanik nie rozumie terminu „storczyk lądowy” jako ściśle określonego rodzaju, ale po prostu jako naziemny lub półepifityczny gatunek storczyka. Storczyki lądowe można spotkać na wszystkich pięciu kontynentach, gdzie zamieszkują różnorodne siedliska. Chociaż większość pochodzi z tropików i subtropików, wiele gatunków pochodzi również ze stref klimatu umiarkowanego i śródziemnomorskiego – w samych Niemczech rośnie około 60 różnych gatunków storczyków lądowych, ale są one zagrożone wyginięciem i dlatego podlegają ścisłej ochronie przyrody.
Wystąpienia
Storczyki lądowe zamieszkują różne siedliska. Wiele gatunków zamieszkuje bagna i wrzosowiska, inne żyją w lasach liściastych i mieszanych, na sawannach, stepach i innych nieużytkach. Łączy je jednak to, że zamieszkują jedynie dziewicze siedliska i dlatego nigdy nie można ich spotkać w regionach o intensywnym rolnictwie. Niektóre gatunki rozwijają się również jako swego rodzaju naśladowcy kulturowi, wykorzystując opuszczone nisze – na przykład opuszczone winnice, żwirownie itp. Jednak wiele storczyków lądowych może rosnąć tylko wtedy, gdy mogą wejść w symbiozę z określonymi grzybami – rośliny, które występują głównie na bardzo ubogich glebach, czerpią z nich własne zaopatrzenie w składniki odżywcze.
Cykl życia
Z wyjątkiem gatunków tropikalnych, storczyki lądowe z klimatu chłodnego i umiarkowanego kierują się pewnymi rytmami życia, których należy przestrzegać również w przypadku uprawy w przydomowym ogrodzie. Gatunki te są jednak bardzo trudne dla laików w uprawie na parapecie ze względu na ich bardzo specyficzne potrzeby. Dlatego zaleca się hodowlę w grządce, do czego idealna jest np. hodowla gatunków rodzimych. Rosną od marca/kwietnia, kwitną od kwietnia do lipca – w zależności od gatunku – a następnie znikają z powrotem do swoich przeważnie podziemnych systemów przechowywania, kłączy lub bulw, na czas przed nadejściem zimy.
Ochrona gatunków
W wyniku intensywnego rolnictwa i rosnącej urbanizacji populacja rodzimych gatunków storczyków została zredukowana do tego stopnia, że obecnie rzadko można je spotkać na wolności. Dlatego wszystkie gatunki storczyków – nie tylko te występujące w Niemczech, ale także te tropikalne – podlegają obecnie Konwencji Waszyngtońskiej o gatunkach zagrożonych. W związku z tym kopanie lub zrywanie roślin rosnących dziko jest surowo zabronione i zagrożone wysokimi karami finansowymi.
Hodowla zagrożonych storczyków lądowych w ogrodzie wnosi istotny wkład w ochronę tych fascynujących roślin. Jednak handel storczykami lądowymi jest zakazany w całej Europie. Przedmiotem handlu mogą być wyłącznie rośliny pochodzące ze sztucznych hodowli. Godni zaufania sprzedawcy zawsze mogą dostarczyć Ci certyfikat CITES („Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem”), który określa kraj pochodzenia i dowód sztucznej hodowli. Niestety na rynku jest wiele czarnych owiec, które zajmują się nielegalnym handlem rzadkimi roślinami.
Wygląd i wzrost
Większość rodzimych gatunków storczyków osiąga wysokość maksymalnie 15 centymetrów i rozwija odpowiednio małe, ale typowe dla storczyków kwiaty. W przeciwieństwie do ostentacyjnego przepychu gatunków egzotycznych, ich piękno nie jest od razu widoczne, z jednym wyjątkiem: storczyki pantofelkowe (bot. Hybrydy Cypripedium często wytwarzają wysokie pędy kwiatowe z gronami kwiatowymi, które mogą zawierać do dwunastu pojedynczych kwiatów. Jednakże u niektórych gatunków pantofli damskich rozwijają się duże, pojedyncze kwiaty.
Nawet jeśli te liczne gatunki znacznie różnią się od siebie formami wzrostu i kształtem kwiatów, wszystkie mają pewne cechy wspólne:
- specjalny kształt i charakterystyczna struktura kwiatów
- To rośliny wieloletnie, które w zasadzie mogą rosnąć w nieskończoność.
- Zawsze pod ziemią lub nad ziemią znajdują się organy spichrzowe, zwykle kłącza lub bulwy.
- Nasiona orchidei na ogół nie są w stanie kiełkować bez grzybów symbiotycznych.
- Orchidee nie mają korzeni palowych, zamiast tego korzenie wtórne zawsze wyrastają z pędu.
Kwiaty
Storczyki ziemskie produkują bardzo różnorodne kwiaty. U kilku gatunków pojawiają się pojedyncze kwiaty, u większości zgrupowane w racemozy lub cylindryczne kwiatostany. Podobnie jak same rośliny, kwiaty większości lądowych gatunków storczyków są raczej niepozorne i małe. Jednak niektóre odmiany rozwijają niezwykle atrakcyjne kształty i kolory, co w wielu przypadkach jest możliwe dzięki sprytnej strategii przetrwania: tworzą wyrafinowane pułapki na owady, które mają zapylać kwiaty orchidei.
Lokalizacja i gleba
To, które miejsce i jakie podłoże preferują storczyki lądowe, zależy w dużej mierze od wybranego gatunku. Zasadniczo dzieli się je na trzy grupy, z których każda rośnie w różnych miejscach w ogrodzie.
Biedne łąki, biedne łąki
Suche, ubogie w składniki odżywcze pastwiska i łąki są idealnymi pożywkami dla wielu rzadkich roślin, przynajmniej jeśli nie są intensywnie użytkowane. Różne gatunki starców (Ophrys) czują się tu tak samo jak w domu, jak ambrozja piramidalna (Anacamptis piramidalis) czy język jelenia (Himantoglossum hircinum). Rosnące tu storczyki podziemne również potrzebują chudego, suchego podłoża i dużej ilości światła w ogrodzie.
Lasy
W naturalnych, słabo zarządzanych lasach liściastych i mieszanych storczyki lądowe rozwijają się przy niewielkich wymaganiach świetlnych. Można tu znaleźć różne gatunki dzieweczki (Epipactis), a także urocze gatunki, takie jak długolistny ptak leśny (Cephalanthera longifolia), który zwykle rośnie na skraju ścieżki lub lasu. Jeśli te naziemne storczyki mają być uprawiane w ogrodzie, zaleca się jasne, częściowo zacienione stanowiska z glebą bogatą w próchnicę.
Wrzosowiska i bagna
Większość storczyków lądowych uprawianych w ogrodach potrzebuje jednak wilgotnego podłoża z kwaśną glebą, ponieważ rosną na wilgotnych łąkach i wrzosowiskach. Rosną tu różne gatunki storczyków (Dactylorhiza) i piaskowca błotnego (Epipactis palustris). Idealnym rozwiązaniem jest założenie i posadzenie specjalnego grządki wrzosowiskowej, zwłaszcza w pobliżu oczka ogrodowego lub (sztucznego) strumienia.
Podlewanie ziemskiej orchidei
Większość storczyków lądowych lubi przebywać w stale lekko wilgotnej glebie. Szczególnie podczas ciepłej i suchej pogody należy codziennie sprawdzać za pomocą palca, czy powierzchnia gleby przeschła. W takim przypadku podlej storczyki miękką, letnią wodą. Nie używaj wody z kranu, ponieważ, jak wszystkie storczyki, storczyki domowe nie tolerują wapna i prędzej czy później umrą. Najlepiej zbierać wodę deszczową. Ponadto nigdy nie należy zalewać liści i kwiatów, a jedynie na krążek korzeniowy. O ile nie określono inaczej dla niektórych gatunków, należy unikać zalewania.
Właściwie nawoż swoją ziemską orchideę
Storczyki podziemne posadzone w ogrodzie nie wymagają dodatkowego nawozu, o ile kwitną bez problemów. Brak kwitnienia może (ale nie musi, istnieją inne przyczyny) wynikać z niedoboru składników odżywczych. Twoje storczyki lądowe czerpią korzyści z nawożenia samodzielnie przygotowanym nawozem żywokostu bogatym w potas, który wspomaga kwitnienie i wzrost oraz wzmacnia odporność roślin i zimotrwalosc. Napar stosować późnym latem/wczesną jesienią, aby składniki odżywcze mogły zostać wchłonięte przez podziemne organy magazynujące. Następnie ściółkuj obszar sadzenia kompostem z liści.
Prawidłowo przytnij ziemską orchideę
Jeśli to możliwe, nie należy przycinać storczyków, ponieważ od tego w dużej mierze zależy ich bilans składników odżywczych. Pod koniec fazy wzrostu i kwitnienia rośliny pobierają wszystkie pozostałe składniki odżywcze z liści i pędów i przechowują je w kłączach. Wiosną zmagazynowana energia zostaje uwolniona, gdy storczyki ponownie wykiełkują. Jeśli jednak kłącza nie byłyby w stanie zgromadzić wystarczającej ilości materiału, ostatecznie zabrakłoby im siły na wypuszczenie nowych pędów. Dlatego nigdy nie należy obcinać zwiędłych kwiatów i pędów. Zamiast tego poczekaj, aż będzie można je łatwo oderwać – to znak, że roślina uwalnia te części. To samo dotyczy głównej łodygi, którą odcina się tuż nad ziemią, gdy całkowicie obumrze jesienią.czytaj więcej
Propaguj ziemską orchideę
Chociaż storczyki lądowe po kwitnieniu wydają owoce z licznymi nasionami, rozmnażanie nasion jest zbyt skomplikowane dla laika. Nasiona storczyków mogą kiełkować jedynie przy pomocy niektórych symbiotycznych grzybów, z którymi rośliny tworzą tak zwaną mikoryzę. Alternatywnie, gatunki storczyków, takie jak pantofelek damski, rozmnaża się in vitro, chociaż jest to możliwe tylko w określonych warunkach laboratoryjnych.
Rozmnażanie przez podział
Zamiast tego miłośnik storczyków może stosunkowo łatwo rozmnażać wiele rodzajów storczyków lądowych poprzez podział lub oddzielanie cebul:
- Wykop damski pantofelek i podziel gniazdo na kilka części, ostrożnie wyginając je w przód i w tył.
- Wykop dzieweczkę i pokrój jej kłącza ostrym nożem na kawałki o długości od pięciu do dziesięciu centymetrów.
- Wykop storczyki i ostrym nożem przekrój bulwy na pół.
Każda nowa sekcja musi mieć co najmniej dwoje do trzech oczu, w przeciwnym razie nie będzie mogła wykiełkować w nowym miejscu. Dzielić tylko dorosłe, dobrze ukorzenione storczyki lądowe i nigdy młode rośliny w pierwszych latach ich życia – nie przetrwałyby one tej procedury. Najlepszym momentem na podział jest wczesna wiosna, kiedy spoczynek zimowy stopniowo dobiega końca, a nowe pędy nie są jeszcze widoczne. Alternatywnie możesz zastosować tę formę rozmnażania również pod koniec okresu kwitnienia.
Rozmnażanie przez cebule
Niektórych storczyków lądowych, takich jak storczyki Pleione, nie można dzielić. Zamiast tego gatunki te wytwarzają jednoroczne pseudobulwy, które można wykorzystać jako cebule hodowlane. Po przekwitnięciu odetnij je ostrym, czystym nożem i umieść w doniczce wypełnionej granulatem gliny i zdezynfekowaną ziemią ogrodową. Młode rośliny należy uprawiać w doniczce przez dwa lata i dopiero potem przesadzić.czytaj więcej
Wskazówka
Rodzime storczyki lądowe, takie jak popularne storczyki, są zwykle wystarczająco odporne. Młode rośliny są jednak znacznie bardziej wrażliwe na mróz niż starsze okazy, dlatego po jesiennym przycięciu należy je gęsto przykryć gałęziami jodłowymi, świerkowymi lub liśćmi (bukowymi), aby zabezpieczyć je przed zimowymi wypadkami.
Gatunki i odmiany
Do ogrodu nadaje się wiele rodzimych gatunków, ale niektóre storczyki lądowe z basenu Morza Śródziemnego lub podobnych regionów klimatycznych również czują się jak w domu w naszych ogrodach.
Rodzime storczyki lądowe do ogrodu
- Ragwort pszczeli (Ophrys apifera): charakterystyczny wzór, przyciągające wzrok wargi kwiatowe, do 50 cm wysokości, na suche, ubogie łąki z podłożem bogatym w wapno
- Belisty Barber (Epipogium aphyllum): kremowobiałe kwiaty, do 30 centymetrów wysokości, w zacienionych lasach z grubą warstwą próchnicy
- Język bocka (Himantoglossum hircinum): do 100 cm wysokości, do 100 pojedynczych kwiatów, na kredowych, słonecznych, chudych użytkach zielonych
- Brązowo-czerwona Stendelwort (Epipactis atrorubens): wysokość wzrostu do 80 centymetrów, delikatny zapach wanilii, kwiaty fioletowe, głównie na glebach suchych i wapiennych
- Storczyk w kolorze ciała (Dactylorhiza incarnata): duże, fioletowe kwiaty o średnicy od 10 do 12 centymetrów, na wilgotnych łąkach
- Storczyk muchówkowy (Ophrys insectifera): do 40 cm wysokości, charakterystyczne brązowe kwiaty, na ubogich i suchych trawach, w lasach sosnowych
- Storczyk hełmowy (Orchis militaris): do 50 centymetrów wysokości, liczne jasnofioletowe kwiaty, suche i suche łąki, lasy sosnowe
- Storczyk męski (Orchis mascula): do 70 cm wysokości, kwiaty fioletowe, na ubogich łąkach i zacienionych lasach
- Gymnadenia conopsea: do 80 cm wysokości, kwiaty jasnofioletowe, na ubogich łąkach, wrzosowiskach i terenach podmokłych
- dereń piramidalny (Anacamptis piramidalis): do 40 cm wysokości, kwiaty jasnoróżowe lub białe o charakterystycznym kształcie, chude łąki bogate w wapno lub rzadkie lasy
- Hiacynt leśny dwulistny (Platanthera bifolia): do 50 cm wys., kwiaty delikatne, białe, wydziela zapach wanilii, występujący w mieszanych lasach liściastych
